در پایتون، OOP (Object-Oriented Programming) یا برنامه‌نویسی شیء‌گرا روشی است برای ساخت برنامه‌ها بر پایهٔ اشیاء (Objects).
هر شیء ترکیبی از ویژگی‌ها (Attributes) و رفتارها (Methods) است.

🔹 مفاهیم اصلی OOP

1. Class (کلاس): قالب یا نقشهٔ ساخت اشیاء.

2. Object (شیء): نمونه‌ای از یک کلاس.

3. Attributes (ویژگی‌ها): متغیرهایی که اطلاعات شیء را ذخیره می‌کنند.

4. Methods (متدها): توابعی که رفتار شیء را تعریف می‌کنند.

5. Inheritance (وراثت): ساخت کلاس جدید بر اساس کلاس دیگر.

6. Encapsulation (کپسوله‌سازی): پنهان‌سازی جزئیات داخلی و کنترل دسترسی.

7. Polymorphism (چندریختی): امکان استفاده از یک رابط یکسان برای رفتارهای متفاوت.

🔹 تعریف کلاس و شیء

class Person:
    def __init__(self, name, age):   # متد سازنده
        self.name = name
        self.age = age

    def greet(self):                 # متد نمونه
        print(f"سلام! من {self.name} هستم.")

# ساخت شیء (Object)
p1 = Person("Ali", 25)
p1.greet()   # خروجی: سلام! من Ali هستم.

• __init__ متد سازنده است که هنگام ایجاد شیء اجرا می‌شود.

• self به شیء فعلی اشاره دارد.

🔹 ویژگی‌ها (Attributes)

ویژگی‌ها می‌توانند عمومی یا خصوصی باشند.

class Car:
    def __init__(self, brand, year):
        self.brand = brand          # عمومی
        self._speed = 0             # خصوصی (قراردادی: underscore)

🔹 متدهای شیء و متدهای کلاس

• متد نمونه: روی یک شیء کار می‌کند و self می‌گیرد.

• متد کلاس: با classmethod@ و پارامتر cls کار می‌کند.

• متد استاتیک: با staticmethod@، مستقل از کلاس و شیء.

class MathUtils:
    @staticmethod
    def add(a, b):
        return a + b

print(MathUtils.add(3, 4))

🔹 وراثت (Inheritance)

class Animal:
    def speak(self):
        print("حیوان صدا می‌کند.")

class Dog(Animal):  # Dog فرزند Animal
    def speak(self):
        print("سگ پارس می‌کند.")

d = Dog()
d.speak()   # خروجی: سگ پارس می‌کند.

• متد speak در کلاس فرزند override شده است.

🔹 چندریختی (Polymorphism)

animals = [Dog(), Animal()]
for a in animals:
    a.speak()

خروجی متناسب با نوع شیء خواهد بود.

🔹 کپسوله‌سازی (Encapsulation)

برای محدود کردن دسترسی به ویژگی‌ها:

class BankAccount:
    def __init__(self, balance):
        self.__balance = balance  # خصوصی واقعی با دو underscore

    def deposit(self, amount):
        self.__balance += amount

    def get_balance(self):
        return self.__balance

acct = BankAccount(1000)
acct.deposit(500)
print(acct.get_balance())  # 1500
# print(acct.__balance)    # خطا

🔹 ویژگی‌ها با property

class Person:
    def __init__(self, name):
        self._name = name

    @property
    def name(self):
        return self._name

    @name.setter
    def name(self, value):
        if value:
            self._name = value

p = Person("Ali")
p.name = "Sara"
print(p.name)

💡 تمرین‌های پیشنهادی

1. کلاسی برای دانشجو بساز که نام، شماره دانشجویی و نمرات را ذخیره کند و میانگین نمرات را محاسبه کند.

2. کلاس شکل (Shape) و زیرکلاس‌های مستطیل و دایره بساز که متد area را پیاده‌سازی کنند.

3. حساب بانکی با قابلیت واریز، برداشت و بررسی موجودی ایجاد کن که موجودی منفی اجازه ندهد.

✅ خلاصه

• کلاس = طرح اولیه، شیء = نمونهٔ واقعی.

• اصول مهم: وراثت، چندریختی، کپسوله‌سازی، انتزاع.

• OOP کد را منظم، قابل نگهداری و توسعه‌پذیر می‌کند و پایهٔ بسیاری از فریم‌ورک‌ها (مثل Django، PyQt و …) است.